تحقیق قوم عشایر از دیدگاه جامعه شناسی

تحقیق حاضر در فرمت فایل ورد تهیه گردیده است که قابل ویرایش بوده و بخشهایی از متن آن در زیر آورده شده است.

نهادهای اجتماعی عشایر

جوامع مختلف برای ادامه حیات نیاز به ایجاد نهادهای اجتماعی هستند تا با کارکردهای مختلف خود به بقاء و تداوم حیات نظام اجتماعی کمک کنند.

نهادهای اجتماعی

(sociat Instiution) در کلیترین تعریف الگوهای بادوامی از رفتار هستند و این الگوهای رفتار در ظرفی عمل می کند و تجلی بیرونی می یابند که مؤسسات اجتماعی نامیده می شوند.

(social Associations) براین اساس نهادهای اجتماعی به مثابه محتوا و مظروف و مؤسسات اجتماعی به مثابه قالب و ظرف عمل می کنند.

از دیدگاه جامعه شناسی جوامع دارای دو نوع نهاد هستند که به اولیه و ثانویه مرسوم می باشند.

نهادهای اولیه (primary Institutions) معمولا دارای عمومیت می باشند و جوامع بدون آنها نمی توانند ادامه حیات دهند. پنج نهاد مهم و اساسی که معمولاً در همه جوامع وجود دارد، عبارتند از : خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصاد، دین و حکومت، نهادهای ثانویه (sevandry Instiution) از قدمت، عمومیت و ضرورت نهادهای اولیه برخوردار نیستند.

ولی آنها نیز بویژه در جوامع مدت و در حال گذاری کارکردهای قابل توجهی به عهده گرفته اند مثل نهادهای مربوط به گذران اوقات فراغت یا نهادهای مربوط به مشارکت و بویژه نهادهای صنفی و حرفه ای.

جوامع عشایری از ان دسته جوامعی هستند که در سطح ابتدائی تکامل و پیشرفت اجتماعی قرار دارند و می توان آنها را جوامع ساده و سنتی نامید و براین اساس اغلب دارای نهادهای اولیه هستند، البته امور اجتماعی عشایر که در اینجا به شکل کلی و نظری مورد بحث قرار می گیرد فراتر و بیشتر از نهادهای اجتماعی است و یا به عبارت دیگر نهادهای اجتماعی بخشی از آن را تشکیل می دهد، بقیه را می توان تحت عنوان مؤسسات اجتماعی، گروه های اجتماعی و بطور کلی پدیده های اجتماعی جوامع عشایری نامید.

ازدواج در جامعه عشایری ایران

وضع ازدواج در جامعه عشایری ایران به گونه های مختلفی می تواند مورد بررسی قرار گیرد، از لحاظ چگونگی روابط خویشاوندی زوجین، مطالعات انجام شده حاکی از آن است که بیشتر ازدواج ها از نوع درون گروهی یا خویش همسری است. این امر حتی پس از تغییر مکان و مهاجرت جوانان به سرزمین های دور و شهرهای بزرگ و دور افتاده همچنان دارای اهمیت زیادی است. بسیاری از جوانان عشایری پس از مهارت به شهر و اقامت طولانی در آن یافتن کار و کسب درآمدهای قابل توجه و یافتن رفاه اجتماعی، برای انتخاب همسر به سرزمین و زادگاه و ولایت خود مراجعه می کنند و همسران خود را از میان افراد طایفه، تیره و ایل خود می یابند.

خویش همسری از ویژتگی هایی است که در زندگی اجتماعی عشایر کوچنده ایران رواج دارد و شکل غالب ازدواج هاست بدیهی است وجود روابط نزدیک صمیمانه، چهره به چهره که مبتنی به شناخت متقابل است زمینه مساعدی برای یافتن همسر فراهم می آورد. مطلب دیگر این است که جوانان عشایری که سالهای زیادی از عمر خود را در درون ایل و طایفه خود به سر می برند و به روابط عاطفی عادت دارند، پس از مهاجرت به شهرها براثر وجود روابط رسمی و خشک در شهرها احساس غربت و بیگانگی می کنند و به ازدواج خویش همسری مبادرت می ورزند و برای یافتن همسر به سرزمین آباء و اجدادی خود باز می گردند. مسئله دیگر پایین بودن سن ازدواج است، جوانان عشایری اغلب به ضرورت در سنین پایین ازدواج می کنند. به همین جهت یکی از مسایل اساسی در جامعه های عشایری زودرسی و عمومیتازدواج است. اغلب جوانان درسنین ده تا 15 سالگی ازدواج می کنند. افزایش تعداد دام خانواده ها یکی از عوامل زودرسی ازدواج در جامعه عشایری است. زیرا برای نگهداری 50 رأس دام که به تعداد دام های خانواده اضافه می شود، یک خانواده جدید تشکیل می شود که بتواند تعداد 50 رأس دام را تحت مدیریت خود قرار دهد و سرپرستی کند. پاره ای بررسی ها نشان می دهد که پدیده زودرسی ازدواج در سالهای اخیر کاهش یافته است. براساس سرشماری سال 1377 از کل جمعیت 10 ساله و بالای عشایر کوچنده گروه اول 7/43 درصد از مردان و 9/50 درصد از زنان دارای همسر بوده اند.

...

آموزش و پرورش و سوادآموزی عشایر

سوادآموزی جدید

تأسیس مدارس جدید نزدیک به 90 سال پیش در ایران آغاز شد با این حال ایجاد چنین مدارسی در بین کوچ نشینان پدیده جدیدی است. با آنکه پس از روی کارآمدن رضاخان مدارس جدید در شهرها گسترش یافت، با این وجود کوچ نشینان از این نعمت محروم بودند. چنانچه آراسته به این موضوع اشاره کرده و یادآور شده است که:

مدارس جدید ابتدایی به صورت امروزی در اواخر قرن نوزدهم در ایران تأسیس گردید و سپس به دنبال آن در نتیجه تلاش شهرنشینان، سوادآموزی در شهرها در سطح عالی تری گسترش یافت. پس از روی کارآمدن رضاخان، مدارس دولتی گردید و تمام مخارج آنها را دولت می پرداخت اما با این حال روستاییان و ایلات مورد فراموشی قرار گرفتند.

با آنکه کوچ نشینان چه در زمان قاجار و چه در زمان رضاخان مالیات های سنگین می پرداختند، مالیات های جمع شده صرف مخارج شهرنشینان می گردید و کوچک ترین قدمی در راه بهبود کوچ نشینان برداشته نمی شد. مثلاً با آنکه دولت از صد سال به این طرف هر ساله تعدادی از جوانان را برای ادامه تحصیل به کشورهای خارج می فرستاد، تا جایی که نگارنده آگاهی دارد، دست کم جوانان کوچ نشین تا سال های اخیر از حق سوادآموزی ابتدایی محروم بودند. به هر حال پس از روی کارآمدن رضاخان به تدریج مدارس ابتدایی و سپس دبیرستان ها گسترش یافت و بالاخره در سال 1314 دانشگاه تهران تأسیس شد اما کوچ نشینان همچنان در بوته فراموشی قرار داشتند.

اصولاً اولین مدرسه جدید برای جوانان کوچ نشین، پس از اسکان اجباری آنها یعنی از 1308 شمسی به بعد تحت عنوان دارالتربیه عشایری تأسیس شد که به صورت شبانه روزی اداره می شد. تعداد اینگونه مدارس انگشت شمار بود. این مدارس در مراکز چند استان تأسیس شد و فقط تعداد کمی از جوانان به آنها دسترسی داشتند. از طرفی سوادآموزی در دارالتربیه عشایری فقط محدود به دوره ابتدایی و آن هم اغلب تا کلاس پنجم، در نتیجه سوادآموزی جوانان کوچ نشین به همین جا خاتمه می یافت. متأسفانه حتی دارالتربیه های عشایری را پس از گذشت چند سال تعطیل کردند و عملاً فرصت تحصیل در مدارس جدید برای نوجوانان ایلات و عشایر کاملاً محدود گردید.

...