پایان نامه رابطه شاخص های حاکمیت شرکتی و سرمایه ی فکری بر عملکرد شرکت های پذیرفته بورس

پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته: مدیریت MBA عنوان/ موضوع: بررسی رابطه شاخص های حاکمیت شرکتی و سرمایه ی فکری بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران

چکیده :

هدف از اجرای تحقیق حاضر، بررسی رابطه بین شاخص حاکمیت شرکتی و سرمایه ی فکری بر عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بر این اساس، پس از مروری جامع بر ادبیات موضوعی مربوط به سرمایه فکری و عملکرد و حاکمیت شرکتی، داده های مورد نیاز از جامعه آماری بین سالهای 1386 الی 1390 با استفاده از صورت های مالی شرکت ها جمع آوری شده است. سپس با اطلاعات بدست آمده به کمک نرم افزار Excelو Eviews اقدام به استخراج مدل رگرسیونی تبیین کننده اثرات متغیر سرمایه فکری (طبق مدل پولیک) و حاکمیت شرکتی و عملکردشرکت های جامعه آماری بر یکدیگر شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که سرمایه فکری طبق رابطه مثبت معنادار با عملکرد شرکت ها دارد همچنین رابطه مثبت معناداری بین حاکمیت شرکتی و عملکرد و نیز بین سرمایه فکری و حاکمیت شرکتی وجود دارد، در نهایت نیز شاخص حاکمیت شرکتی بر رابطه بین سرمایه فکری و عملکرد شرکت ها تاثیر گذار می باشد.

واژه های کلیدی:

سرمایه فکری، عملکرد، حاکمیت شرکتی، مدل پالیک،نسبت کیوتوبین

مقدمه

حسابداری همواره در فرآیند تهیه و ارائه ی اطلاعات سودمند برای قضاوت و تصمیم گیری استفاده کنندگان صورت های مالی ابزار موثری تلقی می شود. در این راستا، بیان می شود که تمرکز بسیاری از استدلال های مطرح شده در حمایت از فلسفه وجودی دانش حسابداری تأکید بر فرآیند قضاوت و تصمیم گیری استفاده کنندگان است. بر پایه ی مبانی نظری حسابداری و گزارشگری مالی کشورهای آنگلوساکسون و همچنین در ایران، سرمایه گذاران اصلی ترین استفاده کنندگان اطلاعات صورت های مالی به شمار می روند. این گروه در پی اطلاعاتی هستند که بر پایه ی آن ارزیابی مخاطره و بازدهی مورد انتظار سرمایه گذاری امکان پذیر شود.

استفاده کنندگان از اطلاعات مالی و خصوصاً سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان، غالبا بر اساس پیش بینی عملکرد آتی، تصمیم گیری می کنند. لذا ارزیابی عملکرد گذشته، همواره یکی از مبانی شکل گیری انتظارات آتی و پیش بینی آینده است. گزارشات مالی اطلاعاتی را در خصوص میزان سود و اجزای تشکیل دهنده آن ارائه می کند و استفاده کنندگان اطلاعات مالی بر اساس این اطلاعات نسبت به ارزیابی، برآورد، پیش بینی و سنجش مخاطرات اقدام می نمایند. بدین ترتیب حسابداری مالی با ارائه صورت های مالی اساسی، اطلاعات تفضیلی در خصوص سود و عوامل تعیین کننده آن را در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد.

تعریف سرمایه فکری

در مورد سرمایه فکری، تعریف مشترکی وجود ندارد و پژوهشگران تعاریف گوناگونی ارائه داده اند، که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

* سرمایه فکری یک موجودیت پیچیده و گریزان است اما زمانیکه کشف شود و مورد استفاده قرار گیرد سازمان را قادر می سازد تا با یک منبع جدید، در محیط رقابت کند.

* سرمایه فکری شامل کلیه فرآیندها و داراییهایی است که بطور معمولی و سنتی در ترازنامه نشان داده نمی شود و همچنین شامل آن دسته از داراییهای نامشهود (مانند علایم تجاری یا نام های تجاری و حق امتیاز) است که روشهای حسابداری مدرن آنها را در نظر می گیرد.

* سرمایه فکری حاصل جمع دانش اعضای یک سازمان و کاربرد عملی آن است.

* سرمایه فکری تفاوت میان ارزش بازار یک شرکت و هزینه جایگزینی داراییهای آن است.

* سرمایه فکری به مجموعه منحصر بفردی از منابع مشهود و نامشهود شرکت اطلاق می شود.

* سرمایه فکری، مواد فکری از قبیل دانش و اطلاعات و مالکیت (دارائی) معنوی و تجربه است که باعث ایجاد ثروت می شوند و هنوز تعریف جهانشمولی برای آن وجود ندارد.

* سرمایه فکری جستجو و پیگیری و استفاده موثر از دانش (کالای ساخته شده) در مقایسه با اطلاعات (مواد خام) است.

* سرمایه فکری یک ماده فکری است که جمع آوری و شکل بندی شده و برای تولید دارایی های با ارزش تر مورد استفاده قرار می گیرد.

* سرمایه فکری مجموعه ای از اطلاعات و دانش کاربردی برای خلق یک ارزش در سازمان است.

* سرمایه فکری دانش سازمانی وسیع و گسترده ای است که برای هر شرکت منحصر بفرد است و به شرکت اجازه می دهد تا بطور پیوسته خود را با شرایط در حال تغییر و تحول انطباق دهد.

* سرمایه فکری، دانش موجود در سازمان است و در دو سطح فردی و سازمانی مطرح می شود که سطح فردی شامل دانش، مهارت و استعداد بوده و در سطح ساختاری شامل مواردی مانند پایگاه داده خاص هر مشتری، تکنولوژی و روشهای و فرایندهای سازمانی و فرهنگ است.

شایستگی های یک شرکت عمدتاً با تجربه و تخصص افراد داخل یک سازمان مرتبط است. در واقع این دانش و تجربه افراد داخل شرکت است که می تواند ارزش ایجاد کند. این مسئله از طریق فرایندهای مبادله دانش و خلق دانش جدید صورت می گیرد و باید توجه داشت که این شایستگی ها تنها بوسیله افراد و در داخل سازمان ایجاد نمی شود بلکه ممکن است به وسیله یا بواسطه محیطی که سازمان در آن قرار دارد خلق شود(مثلاً شبکه همکاری بین شرکتها در یک منطقه خاص).

* باید این موضوع را در نظر داشت که همکاری های بین سازمانی عاملی است که موجب می شود نوآوری های ملی اتفاق بیافتد که این بحث در مفهوم سیستم های ملی نوآوری قرار می گیرد. در این شرایط سرمایه فکری یک شرکت بجای اینکه به ویژگی های سازمان وابسته باشد به جایگاه شرکت در آن شبکه بستگی دارد.

* سرمایه فکری جریان دانش در درون شرکت ها است.

* سرمایه فکری مجموعه ای از دارایی های دانش محور است که به یک سازمان اختصاص دارند و در زمره ویژگی های یک سازمان محسوب می شوند و از طریق افزودن ارزش به ذینفعان کلیدی سازمان، به طور قابل ملاحظه ای به بهبود وضعیت رقابتی سازمان منجر می شود.

* سرمایه فکری اصطلاحی برای ترکیب دارایی ناملموس بازار، دارایی فکری، دارایی انسانی و دارایی ساختاری است که سازمان را برای انجام فعالیت هایش توانمند می سازند.

* سرمایه فکری جمع همه چیزهایی که افراد سازمان می دانند و برای سازمان در بازار، مزیت رقابتی ایجاد می کند.

* سرمایه فکری دانشی است که قابل تبدیل شدن به ارزش باشد.

پیدایش اقتصاد دانش محور باعث افزایش توجهات به بحث سرمایه فکری به عنوان یک موضوع تحقیقاتی و کسب و کار گردیده است. اکنون مناسب ترین زمان برای فعالیت در زمینه تحقیقات سرمایه فکری است. محققان در این حوزه از سال ها پیش نبرد و مبارزه گسترده ای را در جهت تصریح اهمیت سرمایه فکری آغاز نمودهاند و سیمنارها و مقالات و کتب متعددی را در این زمینه ارائه کرده اند. بیشتر تلاش های صورت گرفته شده در زمینه توسعه چهارچوب سرمایه فکری انجام گرفته است.

سرمایه فکری یک موضوع میان رشته ای است و در برگیرنده علوم مختلفی همچون حسابداری، مدیریت دانش، خط مش گذاری، اقتصاد و مدیریت منابع انسانی و غیره است.

تعاریف عملکرد

به نظر کهلر عملکرد اصطلاح عمومی است آن در مورد هدایت فعالیت های یک سازمان در طی یک دوره زمان یا دوره بکار برده می شود که اغلب با توجه به هزینه های گذشته و یا پیش بینی شده، کارایی، مسئولیت پذیری یا حساب دهی مدیریت، یا شبیه آن می باشد . به گفته روبرت آلبانس کلمه عملکرد در مورد تلاش در جهت دستیابی به اهداف به نحو کارا بکار برده می شود. دستیابی به اهداف متضمن استفاده از منابع انسانی، مالی و طبیعی می باشد.

تعریف ارزیابی

کلمه ارزیابی به معنی رویدادی سیستماتیک جهت ترسیم نتایج تعریف می شود.

تعریف ارزیابی عملکرد

ارزیابی عملکرد فرآیند ارزیابی کارایی و اثر بخشی فعالیت های مختلفی که یک موسسه انجام داده، می باشد. به گفته اریک هل فرت اندازه گیری عملکرد یک موسسه بسیار پیچیده و مشکل می باشد و پیچیدگی آن به این دلیل است که سرو کار او با امور به کارگیری سرمایه به نحو اثر بخش، کارایی و سودآوری عملیات، ارج نهادن و اطمینان دادن نسبت به انواع ادعاهایی که نسبت به موسسه وجود دارد، است.

فهرست مطالب پایان نامه

چکیده

فصل اول

کلیات تحقیق

1) مقدمه 2

1-2) اهمیت موضوع 2

1-3) تعریف و بیان موضوع تحقیق 3

1-4) اهداف تحقیق 5

1-5) قلمرو تحقیق 5

1-6) فرضیات تحقیق 5

1-7) جامعه مورد نظر تحقیق 6

1-8) نمونه آماری 6

1-9) روش تحقیق 6

1-10) چشم انداز کلی تحقیق 8

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه 10

عوامل کنترلی موثر بر حاکمیت شرکتی 12

مالکیت شرکت های سهامی عام 12

جدا شدن مالکیت از مدیریت 13

پراکندگی سهامداران 13

ساختار مالکیت 14

هیئت مدیره 14

سرمایه ی فکری 16

تعریف سرمایه فکری 17

سنجش سرمایه فکری 19

دلایل سنجش سرمایه فکری 20

شاخص های متداول برای اندازه گیری سرمایه فکری 21

مدل ها و روش های اندازه گیری سرمایه فکری 29

مدل های سنجش غیرمالی سرمایه فکری 30

1- ترازنامه نامرئی (ناملموس) 30

2- کنترل دارایی های ناملموس 30

3- کارت امتیاز دهی متوازن (BSC) 30

4- شاخص سرمایه فکری 31

5- کارگزار تکنولوژی 31

6- روش جهت یابی (مرورگر) تجاری اسکاندیا 31

7- مدل مدیریت سرمایه فکری 32

8- روش جویا 32

9- مدل محاسبه بر مبنای متغیر های زبانی فازی 33

مدل های سنجش پولی و مالی سرمایه فکری 33

2- نرخ بازده دارایی ها (ROI) 35

3- روش تشکیل سرمایه بازار 35

4- روش سرمایه فکری مستقیم 35

5- روش های اندازه گیری مالی سرمایه فکری 35

6- روش q توبین (q Tobin) 36

7- مدل ضریب ارزش افزوده فکری (VAIC) 37

ارزیابی عملکرد 38

تعاریف 38

تعاریف عملکرد 38

تعریف ارزیابی 38

تعریف ارزیابی عملکرد 38

روش های ارزیابی عملکرد 38

اهمیت و سودمندی ارزیابی عملکرد 39

مبنای ارزیابی عملکرد 39

تکنیک های ارزیابی عملکرد 40

اهداف ارزیابی عملکرد 40

مروری بر پیشینه تحقیق 41

تحقیقات خارجی 41

تحقیقات داخلی 46

فصل سوم

روش شناسی تحقیق

3-1) مقدمه 49

3-2) نوع پژوهش 49

3-3) طرح مسأله پژوهش 49

3-4) فرضیات تحقیق 50

3-5) قلمرو مکانی و زمانی پژوهش 50

3-6) ابزار جمع آوری داده های مورد نیاز تحقیق 51

3-7) مدل ها و متغیرهای پژوهش و نحوه آزمون فرضیه ها 51

سرمایه فکری 51

حاکمیت شرکتی 52

مدلهای جهت آزمون فرضیات تحقیق 54

3-8) روش های آماری مورد استفاده در پژوهش 54

3-8-1) روش های تخمین با استفاده از داده های ترکیبی 55

3-8-2) آزمون لیمر 55

3-8-3)آزمون چاو 56

3-8-4) آزمون هاسمن 57

3-8-4-1) اثرات ثابت 57

3-8-4-2) اثرات تصادفی 57

3-8-5) آزمون های آماری 58

3-8-5-1) آزمون t 58

3-8-5-2) آزمون F فیشر 58

3-8-5-3) آزمون دوربین- واتسون 58

3-9) تحلیل رگرسیون 59

رگرسیون چند متغیره 59

ضریب تعیین و ضریب تعیین تصحیح شده 60

مدل رگرسیون 60

آزمون معنادار بودن در الگوی رگرسیون 61

آزمون معنادار بودن معادله رگرسیون 61

آزمون معنادار بودن ضرایب 62

عدم خود همبستگی 62

تحلیل همبستگی 64

3-10) خلاصه فصل سوم 65

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه 67

4-2- نتایج آمار توصیفی 67

4-3- تحلیل ماهیت و ویژگی های متغیرهای تحقیق 68

4-4- مدل اول تحقیق (فرضیه اول) 68

4-4-1- بررسی خود همبستگی 68

4-4-2- بررسی ناهمسانی واریانس 69

4-4-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت 69

4-4-3- آزمون فرضیه اول تحقیق 70

4-4-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه اول تحقیق 71

4-4-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق 72

4-5- مدل دوم تحقیق (فرضیه دوم) 72

4-5-1- بررسی خود همبستگی 72

4-5-2- بررسی ناهمسانی واریانس 72

4-5-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت 73

4-5-3- آزمون فرضیه دوم تحقیق 73

4-5-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه دوم تحقیق 74

4-5-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق 75

4-6- مدل سوم تحقیق (فرضیه سوم) 75

4-6-1- بررسی خود همبستگی 75

4-6-2- بررسی ناهمسانی واریانس 75

4-6-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت 76

4-6-3- آزمون فرضیه سوم تحقیق 76

4-6-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه سوم تحقیق 77

4-7- مدل چهارم تحقیق (فرضیه چهارم) 78

4-7-1- بررسی خود همبستگی 78

4-7-2- بررسی ناهمسانی واریانس 78

4-7-3- آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت 79

4-7-3- آزمون فرضیه چهارم تحقیق 79

4-7-3-1- آزمون رگرسیون مربوط به فرضیه چهارم تحقیق 81

4-7-3-2- بررسی متغیرهای کنترلی مدل تحقیق 81

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری و پیشنهادها

5-1- مقدمه 83

5-2- خلاصه تحقیق 83

5-2-1- تدوین فرضیه تحقیق 83

5-2-2- تهیه آمار توصیفی کلیه متغیرهای تحقیق 83

5-3- مراحل بررسی فرضیه تحقیق 84

5-4- نتایج تحقیق 84

5-6- پیشنهاداتی در ارتباط با موضوع تحقیق

5-6- پیشنهاداتی در ارتباط با تحقیقات آتی

5-7- محدودیتها در کاربرد نتایج تحقیق

منابع و مأخذ

پیوست

چکیده انگلیسی

فهرست جداول